Sönmez, Mesut2024-11-072024-11-0720212587-19002548-0979https://doi.org/10.32321/cutad.911334https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/444151https://hdl.handle.net/11480/12859Çalışmanın konusu olan fiilden fiil yapım ekleri -çIr- ve -şIrdaha önceki çalışmalarda genellikle birbirlerinin varyantı olarakdeğerlendirilmişlerdir. Tespit edilebilen mevcut çalışmalarda bu ikiekin aynı ek olduğu görüşü yaygındır fakat bu eklerin yapısı ve işlevikonusunda bir görüş birliği olduğunu söylemek zordur.-şIr- eki -(I)ş- ve -(I)r- eklerinden oluşan bir birleşik ektir. -şIreki en sık olarak tap- “bulmak”, yap- “örtmek, kaplamak” ve teg-“değmek, varmak” fiilleri ile birlikte Eski Uygur Türkçesidöneminden günümüz lehçelerine kadar kullanılagelmiştir. Bu biçimiile hem işteşlik hem ettirgenlik içeren bir işleve sahiptir.-çIr- eki -çI- ve -(I)r- eklerinden oluşan bir birleşik ektir. -çIrekinin ilk kullanımına ise Eski Uygur Türkçesi döneminde kül-“gülmek” fiili üzerinde külçir- “gülümsemek” biçiminderastlanmaktadır. Bu kullanım Çağatay Türkçesi dönemine kadardevam etmiştir. Karahanlı Türkçesi döneminde ise tamçır-“damlamak” biçiminde tam- fiili üzerinde kullanımı mevcuttur. -çIrekinin bu biçimiyle, kül- “gülmek” > külçir- “gülümsemek”örneğinde olduğu gibi, fiilin köküne yakın bir anlam türeten işlevdekullanıldığı söylenebilir. -çIr- ekinin birinci kısmını oluşturduğunudüşündüğümüz, genellikle pekiştirme eki olarak değerlendirilen -çIeki bu biçimiyle veya -şI- biçimiyle bugün bazı çağdaş Türklehçelerinde de görülmektedir.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessEdebiyatDil ve Dil BilimYapım EkiBirleşik EkKülçir-Tapşur-Article6128829710.32321/cutad.911334444151