Kutadgu bilig’deki bazı duygu fiilleri üzerine bir değerlendirme

Yükleniyor...
Küçük Resim

Tarih

2019

Dergi Başlığı

Dergi ISSN

Cilt Başlığı

Yayıncı

Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi

Erişim Hakkı

info:eu-repo/semantics/openAccess

Özet

Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib tarafından 1069 yılında yazılmıştır. Mesnevi türüne örnek teşkil eden bir eserdir. Kelime olarak, mesut olma bilgisi, terim olarak siyaset bilgisi anlamına gelmektedir. Altı bin altı yüz kırk beş beyitten oluşan alegorik ve sembolik bir eserdir. Akıl (ögdilmiş), adalet (Kün Togdı), devlet (Ay Toldı), kanaat (Odgurmuş) adı verilen dört sembolik şahıs konuşturularak bilginin önemi ve ideal insan tipi ortaya konulmaya çalışılmıştır. İslami Türk edebiyatının bilinen ilk büyük eseridir. Eserin, Mısır, Herat ve Fergana olmak üzere üç nüshası bulunmaktadır. Bu çalışmada, Kutadgu Bilig’deki mental fiillerden duygu fiilleri incelenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı, fiilleri yüklendikleri anlamlara göre değerlendirmeye çalışmaktır. Mental fiiller, anlambilim temeline dayalı olarak incelenmektedir. Anlambilim, dilde kodlanmış anlamlarla ilgilenmektedir. Anlam, bir kelimeden, bir davranış veya olgudan anlaşılan şey, mânâ demektir. Düşüncelerin dille aktarılmasında ve dili kullananların çevreyi anlamlandırmasında kelimeler, gramatik yapılar ve edimsöz aletleri vardır. Bu yapılardan biri de fiillerdir. Bir fiil, fiziksel veya mental bir hareketle ilgiliyse, hareket fiili; özneyi tanımaya veya tanımlamaya yardım eden bir fiilse durum fiili olarak ifade edilir. Bu çalışmada, mental fiillerden duygu fiilleri, yapı ve tema bakımından incelenmeye çalışılmıştır. Tespit edilen duygu fiilleri; tema bakımından ızdırap-acı ifade eden fiiller, kaygı- endişe-telaş ifade eden fiiller, kibirlenme ve övünme ifade eden fiiller, korkma- ürkme-çekinme ifade eden fiiller olmak üzere dört başlık altında incelenmiştir. Yapı bakımından, kök, gövde ve birleşik fiiller olmak üzere üç başlıkta tasnif edilmiştir. Fiillerin eserde yer aldığı beyitler ve beyit anlamları fiilin hemen yanında verilmiştir. Toplamda yirmi dört fiil değerlendirilmiştir. Ayrıca fiillerin Divanu Lugati’t-Türk’te tanıklanıp tanıklanmadığı da incelenmiştir. Izdırap ve acı ifade eden fiiller: kök hâlinde: emge-, esirke- ; gövde hâlinde: emget-, ınçıkla-, katıglan-, özel-; birleşik fiiller: isim + yardımcı eylemle oluşanlar: emgek kör-, firak bol-; kurallı birleşik fiiller: özelü bar-; Kaygı-endişe, telaş ifade eden fiiller: Gövde hâlinde: kadgur-, mungad-, munguk-; birleşik fiiller: isim + yardımcı eylemle oluşan fiiller: kadgu bol- ; kibirlenme ve övünme ifade eden fiiller: kök hâlinde: ög-, küwen-; gövde hâlinde: küwezlen-, ögdil-, ulugla-; Korkma, ürkme, çekinme ifade eden fiiller: kök hâlinde: kaç-, kork-; gövde hâlinde: belingle-, korkıt-; birleşik fiiller: isim + yardımcı eylemle oluşan fiiller: korklık bol-, tezig bol-.
Kutadgu Bilig, written by Yusuf Has Hacib in thousand sıxty nınts. Mesnevi is a work that exemplifies the type. As a word, the knowledge of being happy means the knowledge of politics as a term. It is an allegorical and symbolic work of six thousand six hundred forty-five couplets. Four symbolic individuals called mind (ögdilmiş), justice (Kün Togdı), state (Ay Toldı), persuasion(Odgurmuş) were introduced and the importance of knowledge and ideal human type were tried to be revealed. It is the first known work of Islamic Turkish literature. The work has three copies, Egypt, Herat and Fergana. In this study, emotion verbs from mental verbs in Kutadgu Bilig are tried to be examined. The aim of the study is to try to evaluate the verbs according to their meanings. Mental verbs are examined on the basis of semantics. Semantics deals with language-coded meanings. Meaning means meaning from a word, a behavior or a fact, meaning. There are words, grammatical structures and illocution instruments in the transfer of thoughts to the language and the use of language to make sense of the environment. One of these structures is verbs. If a verb is related to a physical or mental movement, the action verb; a verb that helps to recognize or identify the subject is expressed as a state verb. In this study, emotion verbs from mental verbs were examined in terms of structure and theme. Affected verbs; in terms of theme, verbs expressing affliction-pain, verbs expressing anxiety-concerndisturbance verbs expressing arrogance and boasting, verbs expressing fear-frightening-shy are examined under four headings. In terms of structure, root, stem and combined verbs are classified into three titles. The couplets in which the verbs take place in the work and the meanings of the couplets are given next to the verb. Twenty-four verbs were evaluated in total. It was also examined whether the verbs were witnessed in Divanu Lugati’t-Türk. Verbs expressing pain and suffering: base verbs: emge-, esirke-; stem verbs: emget-, ınçıkla-, katıglan-, özel-; combined verbs: Name + auxiliary action consists of: emgek kör-, firak bol-;regular compound verbs: özelü bar-;Verbs expressing anxiety-concern-disturbance: stem verbs: kadgur-, mungad-, munguk; combined verbs: Name + auxiliary action consists of: kadgu bol-; verbs that express arrogance and boast: base verbs: ög-, küwen-; stem verbs: küwezlen-, ögdil-, ulugla-; verbs expressing fear, fright, shyness: base verbs: kaç-, kork-; gövde hâlinde: belingle-, korkıt-; combined verbs: Name + auxiliary action consists of: korklık bol-, tezig bol-.

Açıklama

Bu makale 7-9.11.2019 tarihinde Niğde’de düzenlenen Uluslararası Kapadokya Sosyal Bilimler Öğrenci Kongresinde sunulmuş bildirinin genişletilmiş şeklidir.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, Yapı, Duygu Fiilleri, Övünme, Izdırap, Structure, Mental Verbs, Boast, Suffering

Kaynak

Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

WoS Q Değeri

Scopus Q Değeri

Cilt

1

Sayı

2

Künye

Özkan, A , Soydan, S . (2019). Kutadgu bilig’deki bazı duygu fiilleri üzerine bir değerlendirme. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 1 (2) , 27-32 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/nohusosbil/issue/50445/652618