Dürrî Divanı (İnceleme-metin bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük)

Doğan Yaşasın, Sedef

Dürrî Divanı (İnceleme-metin bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük)

dc.contributor.advisor	Paksoy, Keziban
dc.contributor.author	Doğan Yaşasın, Sedef
dc.date.accessioned	2021-10-05T07:25:52Z
dc.date.available	2021-10-05T07:25:52Z
dc.date.issued	2019
dc.date.submitted	2019-08
dc.department	Niğde ÖHÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
dc.description.abstract	Dil yaşayan ve canlı bir varlık olduğu için sözcükler zamanla kullanıldıkları anlamlardan yavaş yavaş uzaklaşmış, farklı anlamlar kazanmış ve sonraki dönemlerde bu sözcüklerin anlaşılması zorlaşmıştır. Bu anlam karmaşasını önlemek ve kelimeleri daha iyi anlamlandırmak için çeşitli çalışmalar yapılmış ve sözlükler hazırlanmıştır. Dünyada ilk sözlüğün nerede, ne zaman, hangi dilde, kim tarafından yazıldığı konusu kesin olarak bilinmemekle birlikte insanoğlunun başka milletlerle ilişki kurma ihtiyacı duyup ikinci bir dil öğrenmeye başladıkları dönemlerde yapıldığı düşünülebilir. Tarihte ilk sözlük denemesi olarak M. Ö. 3. bin yılın sonunda Sümer dilini öğrenmek için Akadlar tarafından yapılan üç dilli Sümer Akad- Kett kil tabletleri de kabul edilebilir. Bizde ise yazılmış ilk sözlük olan Divanü Lügat'it-Türk, "Türk Dilinin Sözlüğü" anlamına gelmektedir. Bu eser 1074 yılında Kaşgarlı Mahmud tarafından kaleme alınmıştır. Yazar eserini Türkçenin de Arapça kadar köklü bir dil olduğunu göstermek ve Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla yazmıştır. Geçmişten günümüze kadar çeşitli amaçlarla ve çeşitli şekillerde gerek Doğu gerek Batı dünyasında pek çok sözlük çalışması yapılmıştır. Ve bu sözlükler, içerik ve düzenlenişlerine göre farklı biçimlerde adlandırılmışlardır. Günümüze gelindiğinde ise Türk edebiyatının bağlamlı dizinini ve işlevsel sözlüğünü hazırlamak amacı sözlük çalışmalarına yön vermiştir. Bu tarz sözlükler ile tarihi metinlerde geçen sözcüklerin, terkip ve ibarelerin anlamları, bağlamları ortaya konacak; metinlerin kapsamlı bir dökümü yapılacaktır. Bütün bu veriler sayesinde şairlerin üslupları hakkında nesnel verilere ulaşılabilecek, sözcüklerin sözlüklerde yer almayan anlam ve nüansları tespit edilebilecektir. Hazırlamış olduğumuz bu çalışmada, 17. yy'ın üçüncü çeyreğinde dünyaya gelen ve divan şairi olan Dürrî'nin "Divan"ının hem bağlamlı dizinini hem de fonksiyonel hale getirilmiş sözlüğünü içermektedir. Eserdeki kelimelerin kullanıldıkları bağlama göre nasıl bir anlam değişikliği, bu anlamlar arasındaki nüanslar ve nasıl bir çağrışım alanı kazandığı ortaya konmaya çalışılmış böylece divanın işlevsel sözlüğünü hazırlamak amaçlanmıştır. Çalışmamızda Dürrî'nin eserinde kullandığı zengin kelime hazinesiyle sözcüklere kattığı anlamlar birleştirilerek şairin kendine özgü sözvarlığını açığa çıkarmak hedeflenmiştir. Böylelikle bugüne kadar kapsamlı bir şekilde ele alınmamış olan bu eserin bağlamlı dizinini oluşturarak fonksiyonel sözlüğü hazırlanmıştır. Ayrıca bu çalışma ile dönemin sosyal ve siyasal yapısını yansıtmak, kültür tarihine malzeme toplamak amaçlanmıştır. Kelimeler anlamlandırılırken kaynakça bölümünde belirtildiği üzere eski-yeni birçok çalışmadan faydalanılıp Dürrî'nin, eserinde kelimelere yüklediği anlamlar en doğru şekilde tespit edilmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Dürrî; bağlamlı dizin; işlevsel sözlük; üslûp
dc.description.abstract	As the language is a living and living being, the words gradually became distant from the meanings in which they were used, gained different meanings and later became difficult to understand. In order to prevent this confusion and to make sense of the words better, various studies and dictionaries have been prepared. Although it is not known exactly where, when, in which language and by whom the first dictionary is written in the world, it can be thought that it was done in the period when mankind needed to establish relations with other nations and started to learn a second language. As the first dictionary attempt in history, M. Ö. At the end of the third millennium, the three-language Sumerian Akad-Kett clay tablets made by the Akkadians to learn the Sumerian language are also acceptable. The first dictionary written by us, Divanü Lügat'it-Türk, means lüğü Dictionary of Turkish Language ". This work was written by Mahmud of Kaşgarlı in 1074. The author wrote his work in order to show that Turkish is as well-established as Arabic and to teach Turkish to Arabs. From the past to the present, many glossary studies have been conducted in various ways, both in the Eastern and Western worlds. And these dictionaries are named in different ways according to their content and arrangement. When it comes to the present, the aim of preparing the contextual index and functional dictionary of Turkish literature has led the dictionary studies. With this kind of dictionaries, the meanings and contexts of words, compositions and phrases in historical texts will be revealed; a comprehensive breakdown of the texts. With this data, objective data about the styles of poets can be reached and the meaning and nuances of the words that are not in the dictionaries will be determined. This study includes both the contextual index and the functionalized dictionary of Dürrî's "Divan in, the divan poet who was born in the third quarter of the 17th century. According to the context in which the words in the work are used, it is tried to put forward how the meaning change, the nuances between these meanings and the area of connotation gained, so as to prepare the functional dictionary of the divan. In this study, it is aimed to reveal the unique vocabulary of the poet by combining the rich vocabulary used by Dürrî in his work with the meanings that he adds to the words. Thus, the functional dictionary was prepared by creating a contextual index of this work which has not been comprehensively discussed. In addition, the aim of this study is to reflect the social and political structure of the period and to collect material for cultural history. While the words are being made meaningful, as mentioned in the bibliography section, many of the old and new studies have been utilized and the meanings that Dürrî has put into words in his work have been tried to be determined in the most accurate way.
dc.identifier.citation	Doğan Yaşasın, S. (2019). Dürrî Divanı (İnceleme-metin bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük). (Yüksek Lisans Tezi) Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde
dc.identifier.uri	https://hdl.handle.net/11480/7920
dc.identifier.yoktezid	589231
dc.language.iso	tr
dc.publisher	Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü
dc.relation.publicationcategory	Tez
dc.rights	info:eu-repo/semantics/openAccess
dc.subject	Dürrî
dc.subject	Bağlamlı dizin
dc.subject	İşlevsel sözlük
dc.subject	Üslûp
dc.subject	Dürrî
dc.subject	Context index
dc.subject	Functional dictionary
dc.subject	Wording
dc.title	Dürrî Divanı (İnceleme-metin bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük)
dc.title.alternative	Dürrî's Divan (Review-text context) index and functional dictionary)
dc.type	Master Thesis