Kişisiz Yapı* ve Türkiye Türkçesinden Birkaç Örnek
Küçük Resim Yok
Tarih
2020
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Daha çok Batıda ve Batı dillerine yönelik yapılan kişisiz yapı çalışmalarında kişisiz cümlelere, çeşitlerine, kullanım alanlarına, kişisiz cümlelerdeki öznelerin özelliklerine ve yer yer de kişisiz cümlelerin kiplik ilişkisine değinildiği görülür. Türkçenin ise kişisiz yapılar açısından zengin bir kullanımının olmasına karşılık dünyadaki bu çalışmalar içerisinde hak ettiği yeri aldığı söylenemez. Yapılan alan yazını taramalarından bu durum görülebilir. Çalışmamız da Türkiye Türkçesinde gözlemlenen birkaç kişisiz yapıya yer vererek bu boşluğa küçük bir katkı sunmak için hazırlanmıştır. Konu çerçevesinde seçilen yapılar da biçim ve sözcük anlamları gereklilik ve yükümlülük aktaran –mAlI ve -mAk gerek birimleriyle oluşturulmuş ve yüzey yapıda öznenin kim olduğuna dair herhangi bir bilgi içermeyen, ama derin yapıda [+canlı] ve [+insan] özelliği gerektiren özneleri olan olumlu cümlelerdir. Bu sınırlandırmaya konunun kapsamı ve makale sınırları düşünülerek gidilmiştir. Türkçede kişisiz kullanımları olan iki birimin seçilmesine de çeşitli makale, kitap ve tezlerde onların kişisiz özelliklerine kısmen değinilmesi etki etmiştir. Çalışma sonuçlarıyla dünya kiplik çalışmaları alan yazınına Türkçeden örnekler sunulması ve bu alanla ilgili yapılacak çalışmalara dikkat çekilmesi amaçlanmıştır. Çalışma sonuçlarına göre -mAlI biçim biriminin etken yapıdaki kişisiz kullanımında, yükümlülük-zorunluluk, gereklilik-yükümlülük, gereklilik-beklenti, nesnel gereklilik, tahmin, gerek olmama; edilgen yapıdaki kişisiz kullanımında ise nesnel zorunluluk-yükümlülük, nesnel gereklilik, uyarı-zorunluluk-yükümlülülük, nesnel gereklilik, gereklilik-beklenti-yeterlilik, zorunluluk-yükümlülük-tarif etme, tavsiyegereklilik-uyarı-yükümlülük, tavsiye-gereklilik-yükümlülük kiplik anlamları aktarabildiği görülmüştür. Yine -mAk gerek biriminin ise etken yapıdaki kişisiz kullanımında, nesnel gereklilik, tavsiye-gereklilik-uyarıyükümlülük, tavsiye-gereklilik-yükümlülük, zorunluluk-yükümlülük-tarif etme edilgen yapıdaki kullanımında ise nesnel gereklilik-uyarı kiplik anlamı aktarabildiği belirlenmiştir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Mantık, Dil ve Dil Bilim
Kaynak
Turkish Studies - Language and Literature
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
15
Sayı
2
