Kırgız Tuusu Gazetesinin ilk yılı ve Kırgız basınının doğuşu

Salkarbekova, Elmira

Kırgız Tuusu Gazetesinin ilk yılı ve Kırgız basınının doğuşu

dc.contributor.advisor	Koraş, Hikmet
dc.contributor.author	Salkarbekova, Elmira
dc.date.accessioned	2019-10-30T09:44:45Z
dc.date.available	2019-10-30T09:44:45Z
dc.date.issued	2015
dc.date.submitted	2015-09
dc.department	Niğde ÖHÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
dc.description.abstract	Türklerin ilk yazılı belgelerinde adı geçen en eski Türk boylarından birisi olan Kırgızlar özellikle 20 asır başlarında sürekli savaş ve işgaller nedeniyle gücünü kaybetmiştir. 1917’de olan Büyük Ekim devriminden sonra tamamen zayıf düşen halk kendi yurdunda serserilere dönüp köle olarak çalışmak zorunda kalmış, mal-mülk ve yurdunu kaybetmiştir. Zor duruma düşen halk, Sovyetler Birliğinin uyguladığı politikayı kabul etmek zorunda kalmıştır. Gelecekte özgür bir hayat vaat eden hükümetin sözüne inanarak sosyalizmi kabullenmek mecburyetinde kalmıştır. 1922’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ilan edilmiştir. 31 Ocak 1924’te ise Birliğin anayasası kabul edilerek, Sovyetler Birliğini oluşturan yeni Cumhuriyetlerin nüfüs ve sınırlarının belirlenmesi ile yeni dönem başlamıştır. Dolayısıyla Kırgızlar ve diğer Türk toplulukları; sosyal, ekonomik, kültürel, siyasî olarak değişime uğramışlardır. Medreseler ve yeni Usul-i Cedid okulları zorla kapatılarak yerine Rus okulları açılmıştır. Böylece Türkistan halkı kültürel bir asimilasyon yaşamıştır. Bu uygulanan baskılar edebiyat ve basını derinden etkilemiştir. Komunist Parti’sinin gazetelerle ilgili almış olduğu kararlar katı bir şekilde uygulanmış, yayınlanacak her yazı önceden kontrol edilerek sadece uzmanların gerekli gördüğü makale ve röportajlar yayınlanabilmiştir. 1924’de ilk defa Kırgızca yayımlanan “Erkin-Too” gazetesinde parti haberleri, hayvancılık, okuma ve okutma gibi konular işlenmiştir. Rejime karşı olabilecek yazıların yazarı ya belirtilmemiş ya da mahlas kullanılmıştır. Siyasî makaleler sorgulanıp, yazarları 1937’de katliama uğramışlardır. “Erkin-Too” gazetesi, Kırgızistan bağımsızlığa kavuştuktan sonra, 1991 yılından itibaren-“Kırgız Tuusu” adını almıştır. “Erkin-Too” gazetesi daha sonra Kırgız dilinde yayınlanacak gazetelerin çıkışına neden olmuştur ve modern edebiyatın başlangıcı da olmuştur. Bu çalışmamızda Kırgız Halkının kısa tarihine değinerek Ruslar tarafından uygulanan büyük soykırım “Ürkün” isyanının ve Sovyet Birliği rejiminin Halkın daha sonraki hayat biçimine, kültürel gelişimine olan etkisinden bahsederek basının ortaya çıkışındaki zorlukları inceledik. Kırgızca yayımlanan ilk gazete “Kırgız Tuusu”nun 1924’te Taşkent’te yayınlanan ilk üç sayısı çalışılarak Arap harfleri ile yayımlanmış gazetedeki metinler transkribe edilip Türkiye Türkçesine aktarılarak değerlendirilip örnek olarak verildi.
dc.description.abstract	In one of the first written Turkish documents said about the old Turkish lineage Kyrgyz who has lost his power due to continuous wars and occupations. Especially after the Great October Revolution in 1917 rich people became very poor and were completely outcast in their own country and were forced to work as slaves , they have lost their possessions and houses. People falled in very difficult situation and they accepted the policies of Soviet Union. Believing into the promises of government about free life they accepted socializm. In 1922, the Soviet Union was created. At the date 31 January 1924 with accepting new constitution of Soviet Union and determining of population and borders new era began. Thus, Kyrgyz and other Turkish communities were altered social, economic, cultural and political. Madrasas and Usul-i Jadid schools were closed by force and instead of them new Russian schools were opened. So Turkistan people experienced cultural assimilation. This thoroughly implemented activities influenced the literature and the press. Decisions taken by Communist Party about Soviet press principles of the newspaper should be applied strictly, each text was going to be published and checked by experts and only those interviews and topics which were seemed as necessary could be published. In 1924 in the first newspaper released in Kyrgyz language "Erkin-Too" were treated such subjects as situation in the party , livestock, reading and teaching reading. The author of the article may be used against the regime either non specified or used pseudonym. Political articles were questioned, the authors were sent to repression in 1937. After Kyrgyzstan gained independence, particularly since the 1991 "Erkin-Too" newspaper was named to "Kyrgyz Tuu". "Erkin-Too" newspaper has caused the publishing of the Kyrgyz language newspaper in future and became the beginning of modern literature. In this study drawing to the process of history of Kyrgyz people we examined the genocide practiced by Russians, revolt named “Ürkün”, regime of Soviet Union and life forms after and its influence to cultural development, the challenges associated with the creation of press. The first newspaper published in Kyrgyz language transcribed the first three pages of the newspaper published in 1924 in Tashkent from Arabic into turkish language and published it.
dc.identifier.citation	Salkarbekova, E. (2015). Kırgız Tuusu Gazetesinin ilk yılı ve Kırgız basınının doğuşu. (Yüksek Lisans Tezi). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde
dc.identifier.uri	https://hdl.handle.net/11480/6875
dc.identifier.yoktezid	415610
dc.institutionauthor	Salkarbekova, Elmira
dc.language.iso	tr
dc.publisher	Niğde Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü
dc.relation.publicationcategory	Tez
dc.rights	info:eu-repo/semantics/openAccess
dc.subject	Ekim Devrimi
dc.subject	Sovyetler Birliği
dc.subject	Kırgız Basını
dc.subject	Erkin-Too
dc.subject	The October Revolution
dc.subject	The Soviet Union
dc.subject	The Kyrgyz Press
dc.title	Kırgız Tuusu Gazetesinin ilk yılı ve Kırgız basınının doğuşu
dc.title.alternative	First year of Kyrgyz Tuusi Newspaper and the birth of the Kyrgys press
dc.type	Master Thesis