Dîvânu Lugâti't-Türk'te geçen giyim kuşam kültürü ile ilgili söz varlığı ve Başkurtçadaki durumu üzerine bir inceleme
Küçük Resim Yok
Tarih
2023
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Kâşgarlı Mahmud tarafından kaleme alınan Dîvânu Lugâti't-Türk, Türk milletinin 11. yüzyılının kültürel özelliklerini gösteren, Türk dünyasının dili ve kültürü hakkında önemli bilgiler içeren, Türk dilinin en kapsamlı sözlüğüdür. Dîvânu Lugâti't-Türk'ü önemli kılan bir diğer unsur ise kaleme alındığı dönemin sözlükçülük esaslarına göre çok iyi hazırlanmasıdır. Dîvânu Lugâti't-Türk, giyim kuşamda kullanılan malzemeler hakkında zengin bir söz varlığını içinde barındırır. Çalışmada Dîvânu Lugâti't-Türk'te giyim kuşamla ilgili kaydedilen söz varlığının Başkurt Türkçesindeki izleri incelenmiştir. İncelenen kaynaklar sonucunda giyim kuşamla ilgili elbiseler, kumaş türleri, kürkler, başörtüler, başlıklar, ayakkabı çeşitleri, süs eşyaları ve aksesuarların isimlendirmeleri tespit edilmiştir. Daha sonra, art zamanlı yöntemle tarihî Türk lehçelerindeki sözcüklerin görünümü ve anlamları gösterilmiştir. Giyim kuşam ile ilgili söz varlığının tarihî yönden incelenmesi, sözcüklerin karşılaştırma yaptığımız çağdaş Başkurt Türkçesindeki durumları, şekil ve anlam değişimlerine uğrayıp uğramadıkları konusunda bize bilgi vermektedir. Bu veriler ışığında sözcüklerin bazılarının anlamca korunduğu, bazılarının ise şekil ve anlamca değişikliğe uğradığı tespit edilmiştir. Birçok söz varlığı ise sadece Dîvânu Lugâti't-Türk'te hapax (tek veri) unsur olarak kaydedilmiştir. Bu tez çalışması; Problem Durumu, Araştırmanın Amacı, Araştırmanın Önemi, Yöntemi ve Sınırlılıkları alt başlıkları altında 'Giriş'; Karahanlı Devleti ve Dili, Dîvânu Lugâti't Türk, Başkurt Türkleri ve Dili alt başlıkları altında Birinci Bölüm; Dîvânu Lugâti't Türk Bağlamında Giyim Kuşam Kültürü, Başkurdistan'da Giyim Kuşam ve Dîvânu Lugâti't Türk ve Başkurt Türkçesinde Ortak Giyim Kuşam Sözcükleri alt başlıkları altında İkinci Bölüm; Dîvânu Lugâti't-Türk'te Geçen Giyim Kuşam Kültürü ile İlgili Söz Varlığının İncelemesi başlığı altında Üçüncü Bölüm; Sonuç ve Dizin kısımlarından oluşmaktadır.
Dîvânu Lugâti't-Türk, written by Kâşgarlı Mahmud, showing the cultural characteristics of the 11th century of the Turkish nation and containing important information about the language and culture of the Turkish world is the most comprehensive dictionary of the Turkish language. Another element makes Dîvânu Lugâti't-Türk important is that it is very well prepared according to the lexicographical principles of the period in which it was written. Dîvânu Lugâti't-Türk itself contains rich vocabulary about the materials used clothing. In the study, traces of the presence of words recorded about clothing in Dîvânu Lugâti't-Türk in Bashkir Turkish were examined. As a result of the sources examined, naming of the, clothing related dresses, fabrics types, furs, headscarves, headdresses, shoe types, ornaments and accessories related to clothing have been determined. Then, the appearance and meanings of words in historical Turkish dialects were shown by the diachronic method. Examining the existence of clothing from a historical point of view, the situations of words in modern Bashkir Turkish, which we compare, gives information about whether they have undergone shape and meaning changes. In the light of these information, it has been determined that some of the words are preserved in terms of meaning, while the others have undergone changes in shape and meaning. On the other hand, many word entities are recorded only as hapax (single data) elements in Dîvânu Lugâti't-Türk. This thesis study consists 'Introduction' under the subtitles of Problem State, Purpose of Research, Importance, Method and Limitations of Research; First Chapter under the subtitles of Karakhanid State and Language, Dîvânu Lugâti't-Türk, Bashkir Turks and Language; The Second Chapter under the subtitles of Dîvânu Lugâti't-Türk Clothing Culture, Clothing in Bashkortostan and Common Clothing Words in Dîvânu Lugâti't-Türk and Bashkir Turkish; the Third Chapter under the title of Analysis of the Vocabulary Related to Clothing Culture in Dîvânu Lugâti't-Türk; Result and Index parts.
Dîvânu Lugâti't-Türk, written by Kâşgarlı Mahmud, showing the cultural characteristics of the 11th century of the Turkish nation and containing important information about the language and culture of the Turkish world is the most comprehensive dictionary of the Turkish language. Another element makes Dîvânu Lugâti't-Türk important is that it is very well prepared according to the lexicographical principles of the period in which it was written. Dîvânu Lugâti't-Türk itself contains rich vocabulary about the materials used clothing. In the study, traces of the presence of words recorded about clothing in Dîvânu Lugâti't-Türk in Bashkir Turkish were examined. As a result of the sources examined, naming of the, clothing related dresses, fabrics types, furs, headscarves, headdresses, shoe types, ornaments and accessories related to clothing have been determined. Then, the appearance and meanings of words in historical Turkish dialects were shown by the diachronic method. Examining the existence of clothing from a historical point of view, the situations of words in modern Bashkir Turkish, which we compare, gives information about whether they have undergone shape and meaning changes. In the light of these information, it has been determined that some of the words are preserved in terms of meaning, while the others have undergone changes in shape and meaning. On the other hand, many word entities are recorded only as hapax (single data) elements in Dîvânu Lugâti't-Türk. This thesis study consists 'Introduction' under the subtitles of Problem State, Purpose of Research, Importance, Method and Limitations of Research; First Chapter under the subtitles of Karakhanid State and Language, Dîvânu Lugâti't-Türk, Bashkir Turks and Language; The Second Chapter under the subtitles of Dîvânu Lugâti't-Türk Clothing Culture, Clothing in Bashkortostan and Common Clothing Words in Dîvânu Lugâti't-Türk and Bashkir Turkish; the Third Chapter under the title of Analysis of the Vocabulary Related to Clothing Culture in Dîvânu Lugâti't-Türk; Result and Index parts.
Açıklama
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
Anahtar Kelimeler
Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
