Geochemistry and mineralogy of the skarns in the Çelebi district, Kırıkkale, Turkey
Küçük Resim Yok
Tarih
2001
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Çelebi bölgesi polimetalik Fe-W ve Cu damar tipi yataklarıyla bilinir. Bunlar genel olarak "intrüzif çevresinde gelişen skarnlar" olarak sınıflanan kalsiyumlu skarn zonları içinde bulunurlar. Bölgede hem ekzoskarnlar (piroksen-granat) hem de endoskarnlar (epidot-piroksen) bulunur. Bu çalışma bölgedeki skarnlaşma süreçleri boyunca etkili olan elementlerin kimyasal potansiyellerini sunmanın yanında, skarnların jeokimyalarını, mineralojilerini ve bölgedeki cevherleşmelerin kimyasal kontrollerini araştırmayı amaçlayan bir çalışmadır. Endoskarnlar, granitik kayaçların çeperlerinde özellikle mermer dokanaklarına yakın kesimlerde, granitoyidlerin renginin yeşilimsi gri tonlarına çalmasıyla karakteristiktir ve plajiyoklazların tamamen epidot ve piroksen tarafından ornatılmasıyla belirgin hale gelirler. Dolayısıyla epidotlaşan granitoyidler erken ya da yeni başlayan metasomatik ürünler olarak değerlendirilmektedir. Endoskarnlar sadece granitlerde gözlenen skarn oluşukları değildir, mermerler arasında bantlar halinde gözlenen gnayslarda ve özellikle siştozite düzlemlerine paralel ince zonlar halinde skarn zonları da gelişmiştir. Epidotlaşma özellikle zonlu plajiyoklazlarda, zonlanmanın merkezinden itibaren başlar. Önceleri sadece plajiyoklazlar üzerinde gelişme gösterirken mermer dokanağına doğru piroksenlerle birlikte kayacın başka kısımlarında da bulunur. Piroksenlerin miktarı hem ornattıkları plajiyoklazlar üstünde hem de granitik kayacın tamamında (hamur içinde) kireçtaşı dokanaklarına doğru artar. Piroksenlerin artmasıyla birlikte iri magmatik kuvarslar daha ince taneli ve hidrotermal kuvarslar tarafından çepeçevre sarılırken, tek tük kahverengi izotrop ve özşekilsiz granat kristalleri de gözlenir. Granat miktarlarının arttığı kesimler aynı zamanda 2-3 cm kalınlığında çok küçük manyetit ve hematit ceplerinin de ilk kez ortaya çıktığı kesimlere karşılık gelmektedir. Ekzoskarnlar endoskarnlara göre hem boyut hem de dağılım itibarıyla daha sınırlıdır. Genellikle çok yaygın endoskarn zonları ile göreceli olarak daha küçük mermer mostraları arasına sıkışmış durumdadır. Hakim mineralojisini piroksen ve granat oluşturur. Ekzoskarnlar içindeki epidot, kalsit, tremolit ve kuvars gibi mineraller, piroksen ve granat üzerinde daha ilerlemiş evrelerde etkili olan retrograd olaylarla oluşmuş mineral topluluklarıdır. Çok genel olarak ekzoskarnlar mermerden uzakta piroksen-epidot skarnları, mermere yakın kesimlerde ise piroksen-granat şeklinde belirsiz bir zonlanma içindedir. Ana manyetit cevherleşmesi piroksen-granat zonları içinde 15-20 cm boyutlarında cep ve damarlar halinde bulunur. Skarn zonlarındaki element bileşimleri her zona göre sistematik değişimler sunar. Çok genel olarak endoskarn zonlarında $SiO_2$ bakımından bir fakirleşme $FeO_(T)$ bakımından bir zenginleşmeye karşılık gelir. Çelebi bölgesindeki endoskarnların oluştukları orijinal kayacın (Çelebi Granitoyidi) bileşimine göre CaO, MnO, MgO, $FeO_(T)$ bakımından zenginleştiği, $SiO_2$, $TiO_2$, $AI_2O_3$ ve $K_2O$ bakımından fakirleştiği belirlenmiştir. Ekzoskarnlar ise, kristalize kireçtaşına göre $FeO_(T)$ ve $SiO_2$ bakımından zenginleşirken hem CaO hem de $CO_2$ bakımından hızla fakirleşmektedir. Öte yandan $K_2O$ ve $Na_2O$ bileşimlerinde bir değişim gözlenmemektedir. Endoskarnlar içinde CaO ve $FeO_(T)$'in ilginç ve zıt davranışlar sunması cevherleşmenin prograd evre skarn topluluklarının retrograd evrede karbonatlaşmasıyla ilgili olduğuna işaret etmektedir.
The Çelebi district is well known for its polymetallic Fe-W and Cu vein ores. These ores are hosted by calcic skarn zones, which are broadly classified as "intrusive around skarn" type. Both exoskarns (pyroxene-garnet) and endoskarns (epidote-pyroxene) occur in the district. The formation of endoskarns is manifested by complete replacement of plagioclase by epidote and pyroxene; the epidotized granitoids are regarded as incipient and/or early metasomatic products. The abundance of pyroxene in endoskarns tends to increase with plagioclase content and within the groundmass of the granitoids towards exoskarn zones. The increase in pyroxene is also coincident with the formation of anhedral, isotropic brown garnets. The garnet-rich pockets also mark irregular zones and veins of magnetite mineralization. The main magnetite mineralization occurs within the pyroxene-garnet exoskarn as 15 to 20-m-thick pockets and veins within pyroxene-rich zones. The pyroxene crystals are optically zoned and the composition ranges from hedenbergitic (core) to diopsidic (rim). Elemental compositions vary systematically in relation to skarn zones. A decrease in $SiO_2$corresponds to an increase in $FeO_(T)$ from granite toward skarn zones. The Çelebi district endoskarns are enriched in CaO, MnO, MgO and $FeO_(T)$ , yet depleted in $SiO_2$, $TiO_2$, $AI_2O_3$ and $K_2O$ compared to the Çelebi Granitoid. CaO and $FeO_(T)$ behave comparably in the endoskarns, suggesting that the iron mineralization is coincident with carbonization of prograde assemblages during retrograde alteration.
The Çelebi district is well known for its polymetallic Fe-W and Cu vein ores. These ores are hosted by calcic skarn zones, which are broadly classified as "intrusive around skarn" type. Both exoskarns (pyroxene-garnet) and endoskarns (epidote-pyroxene) occur in the district. The formation of endoskarns is manifested by complete replacement of plagioclase by epidote and pyroxene; the epidotized granitoids are regarded as incipient and/or early metasomatic products. The abundance of pyroxene in endoskarns tends to increase with plagioclase content and within the groundmass of the granitoids towards exoskarn zones. The increase in pyroxene is also coincident with the formation of anhedral, isotropic brown garnets. The garnet-rich pockets also mark irregular zones and veins of magnetite mineralization. The main magnetite mineralization occurs within the pyroxene-garnet exoskarn as 15 to 20-m-thick pockets and veins within pyroxene-rich zones. The pyroxene crystals are optically zoned and the composition ranges from hedenbergitic (core) to diopsidic (rim). Elemental compositions vary systematically in relation to skarn zones. A decrease in $SiO_2$corresponds to an increase in $FeO_(T)$ from granite toward skarn zones. The Çelebi district endoskarns are enriched in CaO, MnO, MgO and $FeO_(T)$ , yet depleted in $SiO_2$, $TiO_2$, $AI_2O_3$ and $K_2O$ compared to the Çelebi Granitoid. CaO and $FeO_(T)$ behave comparably in the endoskarns, suggesting that the iron mineralization is coincident with carbonization of prograde assemblages during retrograde alteration.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Jeoloji, Yerbilimleri, Ortak Disiplinler
Kaynak
Turkish Journal of Earth Sciences
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
10
Sayı
3
