Bâbür Dîvânı'nda terimler ve kavramsal söz varlığı
Küçük Resim Yok
Tarih
2023
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Çağatay Türkçesi, Türkoloji literatüründe genel olarak XV. yüzyılın başlarından XX. yüzyılın başlarına kadar Doğu Türklüğünün yazı ve konuşma dili olarak tanımlanır. Bu çalışmada; Çağatay Türkçesinin klasik döneminde eserler veren, bir hükümdar olmanın yanı sıra farklı entelektüel vasıfları da olan Bâbür Şah'ın, Dîvân'ındaki terim ve kavramsal söz varlığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Bir dilin söz varlığı o dilin içerisindeki atasözlerini, deyimleri, kalıp ifadeleri ve terimleri kapsar. Terimler; bir dildeki sanat, edebiyat, teknik vb. konulara ait ifadelerin özel karşılıklarıdırlar. Çalışmaya başlamadan önce, Türkçenin tarihî dönemdeki metinleri ile ilgili yapılan söz varlığı ve terim çalışmalarında hangi başlıklara yer verildiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Çağatay Türkçesinde konuyla ilgili yapılan çalışmalara da ayrıca bakılmıştır. Dîvân'da tespit edilen terimler ve kavramsal söz varlığı kökenleri bakımından incelenirken etimoloji sözlükleri, terim sözlükleri ve diğer alanlara özgü pek çok sözlükten yararlanılmıştır. Tez sırasıyla giriş, inceleme ve sonuç bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Çağatay Türkçesi, Bâbür'ün Hayatı ve Eserleri, Söz Varlığı ve Terim Bilimi ile ilgili genel bilgiler verilmiştir. İnceleme bölümünde tespit edilen kavramsal söz varlığı ve terimler tasnif edilerek köken bakımından incelenmiştir. Kavramsal söz varlığı ve terimler taranırken, Prof. Dr. Bilal Yücel'in Bâbür Dîvânı adlı çalışmasından faydalanılmıştır. Tespit edilen kavramsal söz varlığı ve terimler; Türkiye Türkçesine aktarıldıktan sonra sözlükler, etimoloji sözlükleri ve terim sözlükleri yardımıyla izah edilmiştir. Sonuç bölümünde, grafikler-sayısal veriler üzerinden hangi dile ait söz varlığının ve terimlerinin baskın olduğu belirlenmiş ve hangi kavramsal alanda hangi dilin tercih edildiği belirlenip, bunun sebebi hakkında çıkarımda bulunulup dönem ile ilgili genel bir değerlendirme yapılmıştır.
Chagatai Turkish is generally defined in Turkology literature as the written and spoken language of Eastern Turks from the early 15th century to the beginning of the 20th century. This study focuses on the terminology and conceptual vocabulary used in the Divan of Babur Shah, who was not only a ruler but also possessed diverse intellectual qualities during the classical period of the Chagatai Turkish. The vocabulary of a language includes proverbs, idioms, phrases and terms within a language. Terms; art, literature, technique in a language, etc. they are special responses of the statements belonging to the subjects. Before starting the study, an attempt was made to determine the headings related to the terms identified in term studies of the historical texts of Turkish. Work on Chagatai Turkish was also examined. While examining the terms identified in the Divan and their conceptual vocabulary origins, etymology dictionaries, term dictionaries and many other dictionaries specific to other fields were used. The thesis consists of an introduction, examination, and conclusion. In the introduction, general information was given about Chagatai Turkish, Babur's Life and Works, Conseptual Vocabulary and the Science of Terminology. In the examination, the identified terms were investigated in terms of their concept areas and origins. Professor Dr. Bilal Yücel's work, the Divan of Babur, was used when reviewing the terms. After being transferred to Turkish in Turkey, the identified conceptual vocabulary and terms were explained using dictionaries, etymology dictionaries, and terminological dictionaries. In conclusion, the dominant terminology for each language was determined based on tables and numerical data. The preferred language for each term section was identified and conclusions were drawn about the reasons, followed by a general evaluation of the period.
Chagatai Turkish is generally defined in Turkology literature as the written and spoken language of Eastern Turks from the early 15th century to the beginning of the 20th century. This study focuses on the terminology and conceptual vocabulary used in the Divan of Babur Shah, who was not only a ruler but also possessed diverse intellectual qualities during the classical period of the Chagatai Turkish. The vocabulary of a language includes proverbs, idioms, phrases and terms within a language. Terms; art, literature, technique in a language, etc. they are special responses of the statements belonging to the subjects. Before starting the study, an attempt was made to determine the headings related to the terms identified in term studies of the historical texts of Turkish. Work on Chagatai Turkish was also examined. While examining the terms identified in the Divan and their conceptual vocabulary origins, etymology dictionaries, term dictionaries and many other dictionaries specific to other fields were used. The thesis consists of an introduction, examination, and conclusion. In the introduction, general information was given about Chagatai Turkish, Babur's Life and Works, Conseptual Vocabulary and the Science of Terminology. In the examination, the identified terms were investigated in terms of their concept areas and origins. Professor Dr. Bilal Yücel's work, the Divan of Babur, was used when reviewing the terms. After being transferred to Turkish in Turkey, the identified conceptual vocabulary and terms were explained using dictionaries, etymology dictionaries, and terminological dictionaries. In conclusion, the dominant terminology for each language was determined based on tables and numerical data. The preferred language for each term section was identified and conclusions were drawn about the reasons, followed by a general evaluation of the period.
Açıklama
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yeni Türk Dili Bilim Dalı
Anahtar Kelimeler
Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
