'uzak Col' romanı örneğinde 1930'lu yıllarda Kırgız yazı dili üzerine bir inceleme
Küçük Resim Yok
Tarih
2024
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Ruslar işgal ettikleri Türk topraklarındaki halkların kültürlerini yok etmek için Türklerin ortak edebî dili olan Çağatay yazı dilini ortadan kaldırıp konuşma dillerini yazı dili haline getirme işlemini kademeli ve sistematik olarak gerçekleştirmişlerdir. Rusların bu eylemi "Uzak Col" adlı romanın dil özellikleri temelinde açıklanılmaya çalışılmıştır. Çalışmada, Mukay Elebayev tarafından yazılmış olan "Uzak Col" romanın dil incelemesi yapılmıştır. Bu eser 137 sayfa olup, ilk defa 1936 yılında Frunze (Bişkek) şehrinde Samarqand matbaası tarafından Latin harfli olarak basımı yapılmıştır. Daha sonraki yıllarda bu romanın birçok defa Kiril alfabesi ile basımı yapılır lakin bu araştırmada 1936 yılında basılan Latin harfli ilk nüshası temel alınmıştır. Bu çalışmada geçmişten günümüze Çağdaş Kırgız Türkçesi'nin oluşum evrelerini açıklamak için Çağatay Türkçesi'nin ve 1913-1914 yıllarında Osmanaalı Sıdık Uulu tarafından Ufa şehrinde yayınlanan "Tarih-î Kırgız Şadmaniya" ile "Muhtasar Tarih-î Kırgıziya" adlı şecere kitabının dil özellikleri, Kırgız Türkçesi'nin ilk romanı olan Uzak Col'un dil özellikleri ile Çağdaş Kırgız Türkçesi'nin dil özellikleri karşılaştırılarak incelenmiştir. Tez: Giriş, inceleme, çeviri (transkripsiyonlu) metni, tercüme ve dizin bölümünden oluşmaktadır. Girişte: Kırgızların adı, kökeni, yazı dili hakkında genel bir değerlendirme yapıldıktan sonra 20. yüzyılda Kırgızların neden sürekli alfabe değiştirmek zorunda kaldıkları sebep sonuç ilişkisi bakımından açıklanılmıştır. Eser ve yazar hakkında genel bir bilgi değerlendirme yapılarak giriş bölümü tamamlanmıştır. İncelemede: "Uzak Col" romanının ses, şekil ve cümle bilgisi bakımından tasnif edilerek incelemeye tâbi tutulup elde edilen veriler, Çağatay Türkçesi'nin ve 1913-1914 yıllarında Osmanaalı Sıdık Uulu tarafından Ufa şehrinde yayınlanan "Tarih-î Kırgız Şadmaniya " ve "Muhtasar Tarih-î Kırgıziya" adlı şecere kitabının dil özellikleri ile Çağdaş Kırgız Türkçesi'nin dil özellikleri karşılaştırılarak tetkik edilmiştir. IV. Bölüm: Uzak Col eserinin çeviri (transkripsiyonlu) metni ve tercümeden oluşmaktadır. Dizin bölümünde eserin gramer dizini çıkarılmıştır. Sonuçta ise araştırmadan elde edilen bulgular analiz edilerek çalışma sonlandırılmıştır. Anahtar Kelimeler : Kırgız Türkçesi, Uzak Col Romanı, Çağatay Türkçesi, Geçiş Dönemi Kırgız Türkçesi.
In order to destroy the culture of the people in the Turkish lands they occupied, the Russians gradually and systematically eliminated the Chagatai written language, the common literary language of the Turks, and transformed their spoken language into a written language. In this study, we tried to examine the formation stages of the modern Kyrgyz written language in order to explain this action of the Russians..... In our study, in order to explain the formation phases of modern Kyrgyz Turkish from past to present, the linguistic features of Uzak Col, the first novel of Kyrgyz Turkish, the genealogy books titled "Tarih-i Kirghiz Şamdaniya" and "Muhtasar Tarih-i Kirgiziya" published in Ufa by Sıdık Uulu from Osmana in 1913-1914. The language features of the book were examined by comparing the language features of Chagatai Turkish and Contemporary Kyrgyz Turkish. The sections of our thesis are: Introduction, review, transcribed text and index section. In the introduction section, after a general evaluation of the name, origin and written language of the Kyrgyz people, why the Kyrgyz people had to constantly change their alphabet in the 20th century is explained in terms of the cause-effect relationship. The introduction section is completed by giving general information about the work and the author. In the review section, the novel "Uzak Col" was classified and examined in terms of phonetics, morphology and sentence information, and the data obtained were collected from the genealogy books "Tarih-i Kirgiz Şamdaniya" and "Muhtasar Tarih-i Kirgiziya" published in Ufa by Sıdık Uulu from Osmana in 1913-1914. The language features of the book were examined by comparing the language features of Chagatai Turkish and Contemporary Kyrgyz Turkish. The translated text of the work Uzak Col is given as transcribed. In the index section the grammar index has been removed.In the conclusion section, the study was concluded by analyzing the findings obtained from the research. Key words: Kyrgyz Turkish, Uzak Col novel, Chagatai Turkish, Transitional Kyrgyz,Turkish,
In order to destroy the culture of the people in the Turkish lands they occupied, the Russians gradually and systematically eliminated the Chagatai written language, the common literary language of the Turks, and transformed their spoken language into a written language. In this study, we tried to examine the formation stages of the modern Kyrgyz written language in order to explain this action of the Russians..... In our study, in order to explain the formation phases of modern Kyrgyz Turkish from past to present, the linguistic features of Uzak Col, the first novel of Kyrgyz Turkish, the genealogy books titled "Tarih-i Kirghiz Şamdaniya" and "Muhtasar Tarih-i Kirgiziya" published in Ufa by Sıdık Uulu from Osmana in 1913-1914. The language features of the book were examined by comparing the language features of Chagatai Turkish and Contemporary Kyrgyz Turkish. The sections of our thesis are: Introduction, review, transcribed text and index section. In the introduction section, after a general evaluation of the name, origin and written language of the Kyrgyz people, why the Kyrgyz people had to constantly change their alphabet in the 20th century is explained in terms of the cause-effect relationship. The introduction section is completed by giving general information about the work and the author. In the review section, the novel "Uzak Col" was classified and examined in terms of phonetics, morphology and sentence information, and the data obtained were collected from the genealogy books "Tarih-i Kirgiz Şamdaniya" and "Muhtasar Tarih-i Kirgiziya" published in Ufa by Sıdık Uulu from Osmana in 1913-1914. The language features of the book were examined by comparing the language features of Chagatai Turkish and Contemporary Kyrgyz Turkish. The translated text of the work Uzak Col is given as transcribed. In the index section the grammar index has been removed.In the conclusion section, the study was concluded by analyzing the findings obtained from the research. Key words: Kyrgyz Turkish, Uzak Col novel, Chagatai Turkish, Transitional Kyrgyz,Turkish,
Açıklama
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Avrasya Araştırmaları Ana Bilim Dalı
Anahtar Kelimeler
Dilbilim, Linguistics
